Paragraaf 2 Weerstandsvermogen en risicobeheersing

In deze paragraaf rapporteren we de risico’s die de gemeente loopt. In het onderstaande overzicht met de top acht risico’s is per risico aangegeven of het een incidenteel of structureel risico (I/S) is. De ontwikkeling van het risico ten opzichte van de jaarstukken 2022 is aangegeven met een pijl.
 

Uit de Monte Carlo simulatie komt een benodigde weerstandscapaciteit voor de risico’s van € 5.791.557.

Toelichting risico’s en beheersmaatregelen
De risico’s in de rode en oranje gebieden worden hieronder toegelicht: hoe ontwikkelt een risico zich en welke beheersmaatregelen worden genomen.

Prijsstijgingen (▲)
In de begroting 2024-2027 hebben we een stelpost prijsstijgingen opgenomen. We verwachten dat in de komende circulaires met betrekking tot het Gemeentefonds extra middelen voor loon- en prijsstijgingen beschikbaar komen. Het risico bestaat echter nog steeds dat de stelpost niet van voldoende omvang is.
Zoals we bij de jaarrekening al aangaven, monitoren we de prijsstijgingen en houden wij u op de hoogte van het verloop van de stelpost.

Tekorten jeugdbudget (▲)
We zien de uitgaven op het maatwerk voor de jeugd sterk oplopen en daarmee aanzienlijk uit de pas lopen met onze begroting. In de begroting 2024 houden we vooralsnog rekening met een toename van 80% op de eerder begrote bedragen, exclusief het budget voor crisisplaatsingen en Landelijke Transitie Arrangementen. Deze hebben we enkel geïndexeerd. Aangezien we op dit moment nog bezig zijn met een analyse op de achterliggende oorzaken van deze sterke toename in het jeugdzorggebruik, het sturen op jeugdzorgtrajecten langzaam verloopt en we een leverplicht hebben op zorg die geïndiceerd wordt door onder andere Huisartsen, Medisch Specialisten, de Rechtbank en de Gecertificeerde Instellingen, lopen we het risico dat deze bijstelling van 80% onvoldoende is. Het onderbouwd niet verlengen van aflopende zorg en de initiële indicering in het voorliggend veld hebben mogelijk positieve gevolgen op het risico.

Informatiebeveiliging en privacy (►)
Dit risico is onveranderd hoog. Voor de gemeente blijft de kans op digitale indringing, ontoereikende, onjuiste of onrechtmatige gegevensverwerking van personen, datalekken en/of cyberincidenten bestaan. Hierdoor ontstaan er risico’s voor het bestuur en de organisatie op het gebied van continuïteit van de bedrijfsvoering en dienstverlening. Om de risico’s te beheersen worden penetratietesten uitgevoerd op systemen. Ter verbetering van de bewustwording van de organisatie vinden o.a. e-learnings, mystery-gast en een phishing campagne plaats. Ingevolge de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) worden daarnaast verplichte risicoanalyses uitgevoerd ten behoeve van de informatieveiligheid. De Rekenkamer heeft in de eerste helft van 2023 onderzoek gedaan naar informatiebeveiliging in de gemeente. De aanbevelingen uit dit onderzoek worden meegenomen in de ontwikkeling van informatiebeveiliging. Vanaf 1 januari 2024 wordt de Europese wetgeving op Informatiebeveiliging (NIS2) ingevoerd. Dit zal ambtelijk gevolgen hebben voor de controle op informatiebeveiliging.

Onvoldoende aansluiting BUIG-middelen met ontwikkeling Lingewaard (►)
Het aantal uitkeringsgerechtigden Participatiewet neemt onvoldoende af ten opzichte van de lagere toekenning van het budget vanuit het verdeelmodel (BUIG Budget). Om dit risico te beheersen wordt onder meer ingezet op loonkostensubsidie, begeleiding en re-integratiemiddelen. Daarnaast draagt de implementatie van de participatieronde bij aan het uitvoeren van effectief re-integratiebeleid en is de inzet van de werk-app erop gericht om sneller werkzoekenden en vacatures met elkaar te kunnen matchen. De beheersmaatregelen zijn erop gericht om de verminderde opbrengsten vanuit het Rijk op te vangen door meer mensen te laten uitstromen naar werk. We hebben als gemeente echter niet direct invloed op het verdeelmodel waarmee het Rijk geld toekent aan gemeenten.

Afval (▲)
Het risico afval is aan de inzamelkant verkleind. Als beheersmaatregel is onder andere een afvaldashboard ontwikkeld op basis waarvan we veranderingen in het aanbiedgedrag sneller kunnen waarnemen en hierop kunnen inspelen. Maar daar staat tegenover dat de regering werkt aan een CO2-heffing op het verbranden van afval. De exacte uitwerking van de heffing en daarmee de financiële gevolgen worden mogelijk in de loop van volgend jaar bekend. Daarnaast komt de onzekerheid hoe producenten van verschillende productgroepen de producentenverantwoordelijkheid (UPV) gaan organiseren. Het is nog onvoldoende bekend of gemeenten hierin een rol gaan krijgen. Het effect op de hoeveelheid en de kwaliteit van de aangeleverde grondstoffen is evident, maar nog onvoldoende in te schatten.

Warmtenet Lingewaard (▲)
De gemeente is deelnemer binnen het warmtenetwerkbedrijf WNL en kan met een uitbreiding van het warmtenet toewerken naar een toekomstvast tuinbouwgebied. Daarnaast kan het warmtenet een rol gaan spelen in de energietransitie in de bebouwde omgeving. De gemeente moet mogelijk een garantstelling afgeven voor een investering in de overdimensionering van het warmtenet. Deze wordt mogelijk gerealiseerd in 2024. De overdimensionering is nodig om het warmtenet geschikt te maken voor uitbreidingen vanuit Bergerden.  

Migratie en integratie in Lingewaard (►)
Binnen de gemeente worden vluchtelingen opgevangen in gemeentelijke opvanglocaties. De gemeente is volledig verantwoordelijk voor de opvang van de vluchtelingen. Dit betekent dat wij als gemeente zorg dragen voor onder andre primaire levensbehoeftes, onderwijs, zorg, dagbesteding, onderdak. De realisatie hiervan vraagt een personele inzet van zowel de ambtelijke organisatie als van onze lokale samenwerkingspartners, zoals SWL en VluchtelingenWerk. Qua huisvesting richt de gemeente zich op langdurig verblijf in Lingewaard. Een aantal gemeentelijke locaties is heringericht voor de huisvesting van vluchtelingen, andere locaties zijn voor langere tijd gehuurd. Daarnaast zijn er tijdelijke verblijfunits geplaatst en wordt er in plaats van de tijdelijke units een pand verbouwd voor de opvang. De kosten die gemaakt worden met de opvang en huisvesting van vluchtelingen worden (grotendeels) vergoed vanuit het Rijk. Risico’s daarbij zijn dat de opvang van Oekraïners mogelijk minder lang duren dan de termijnen waarvoor we huurovereenkomsten zijn aangegaan. Ook in de volledige terugbetaling van de transitiekosten zit een onzekere component. Tenslotte bestaat het risico dat de huidige vergoeding van het Rijk naar beneden wordt bijgesteld. Omdat de benodigde kosten en vergoedingen dus nog steeds onzeker zijn, is het als een risico opgenomen. Beheersmaatregelen om het risico te beperken zijn er niet, aangezien we als gemeente de keuze hebben gemaakt vluchtelingen op te nemen en dus daarmee ook de financiële gevolgen. Om deze mogelijke financiële tegenslagen op te kunnen vangen is een reserve noodzakelijk.

Armoedebeleid (►)
Vanwege de hoge inflatie en stijgende energiekosten verwachten wij dat er een groter beroep gedaan wordt op onze voorzieningen. We verwachten dat wij ons pakket aan voorzieningen hiervoor moeten uitbreiden. In de meicirculaire is weliswaar meer budget ontvangen voor flankerend beleid energiearmoede en de aanpak armoede en schulden, maar halverwege 2023 is het aantal aanmeldingen al gelijk aan het totaal over 2022. Dit is overeenkomstig de landelijke trend dat het aantal aanmeldingen schuldhulpverlening (zowel particulieren als ondernemers) aan het stijgen is.

Reputatie risico's
Naast de genoemde risico's met een mogelijk financieel gevolg zijn er ook onderwerpen waarbij schade aan de reputatie van de gemeente mogelijk is.

Arbeidsmarkt
Het risico op personeelstekort als gevolg van vertrekkende medewerkers. Door het (tijdelijk) wegvallen van personeel vertragen processen en uitvoeringsprogramma’s. Ook verliezen we kennis, ervaring en netwerken. Het risico is structureel en neemt toe door de vergrijzing en krapte op de arbeidsmarkt. De veranderende arbeidsmarkt heeft mogelijk ook gevolgen voor de ambities in het coalitieakkoord.